Dziennik Ubezpieczeniowy

Dziennik Ubezpieczeniowy >> Szukaj 

 

Archiwum :: O Dzienniku :: Prenumerata 

 Szukaj

 

 

Artykuł: <<< 2011-10-28 >>>

 

Prawo na weekend

 

Nawigacja

2011-11-02  

|<<

   

 >>|

2011-10-28  

|<< 

<<<

>>>

 >>|

2011-10-27  

|<<

     

 

Data publikacji: 2011-10-28

Dz.U. nr: 2860

Ogólne warunki ubezpieczenia w postaci elektronicznej w praktyce

(CMS Cameron McKenna, KNF)

Ze stanowiska UKNF wynika, iż znaczna część wzorców umów umieszczana jest przez instytucje finansowe na stronach internetowych w taki sposób, że klienci (konsumenci) zmuszeni są zadać sobie wiele trudu w celu ich odnalezienia. - Paweł Stykowski i Michał Przywara z CMS Cameron McKenna

 

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego ("UKNF") w swoim stanowisku z dnia 28 lipca 2011 r. wyraził swoje zapatrywania na praktyki związane ze stosowaniem przez instytucje finansowe wzorców umów w postaci elektronicznej. Warto przeanalizować je pod kątem zastosowania w praktyce ubezpieczeniowej.

Kilka słów teorii

Definiując zwięźle wzorzec umowy należy uznać, iż jest to zestawienie generalnych i abstrakcyjnych postanowień umownych, przygotowane i wykorzystywane przez jedną ze stron w celu zawierania nieoznaczonej liczby umów z kontrahentami. Stosowanie wzorców umowy w kontaktach z kontrahentami jest niezwykle powszechne w obrocie gospodarczym. Wzorzec umowy umożliwia bowiem sprawne zawierania umów, przy jednoczesnym zachowaniu jednolitego standardu zawartych umów. Wzorce umów stosowane są praktycznie zawsze przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Warunkiem związania drugiej strony umowy takim wzorcem - co do zasady - jest doręczenie go drugiej stronie przed jej zawarciem.

W branży ubezpieczeniowej najpowszechniejszym wzorcem umowy są oczywiście ogólne warunki ubezpieczenia.

UKNF zaproponował, aby wzorzec umowy w postaci elektronicznej otwierał się automatycznie w procesie zawierania umowy przez internet.

W dobie internetu oraz szeroko rozpowszechnionej komunikacji elektronicznej nie może dziwić, iż wzorce umów stosowane są coraz częściej również podczas zawierania umów (w tym umów ubezpieczenia) drogą elektroniczną. Praktyka zawierania umów w formie pisemnej jest już na tyle ugruntowana, że powszechnie znana jest konieczność doręczenia drugiej stronie wzorca umowy przed zawarciem umowy (należy wręczyć wydrukowane ogólne warunki ubezpieczenia). W przypadku wzorców w postaci elektronicznej sytuacja wygląda nieco inaczej.

Ustawodawca zastrzegł bowiem, iż wzorzec umowy powinien zostać udostępniony drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona ten wzorzec przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności. Co to oznacza w praktyce?

W doktrynie podnosi się, iż udostępniony kontrahentowi wzorzec umowy w postaci elektronicznej powinien zachowywać swoją integralność, co oznacza iż nie powinno być możliwości jego modyfikacji. Wydaje się zatem, że nie spełnia tego wymogu umieszczenie takiego wzorca np. na stronie internetowej ubezpieczyciela, gdyż zawsze istnieje możliwość jego modyfikacji przez ubezpieczyciela (usunięcia, zamienienia lub zmiany treści). Chyba, że uznamy, że umożliwienie ściągnięcia takiego pliku jest doręczeniem. Dodatkowo, przez cały czas potrzebny do realizacji praw kontrahenta wynikających z zawartej przez niego umowy powinna istnieć realna możliwość jego przechowywania i odtwarzania w zwykłym toku czynności. Użycie przez ustawodawcę wyrażenia "w zwykłym toku czynności" oznacza, iż do odtwarzania wzorca umowy w postaci elektronicznej nie powinny być potrzebne wyspecjalizowane narzędzia lub oprogramowanie.

Praktyka doręczania wzorca umowy w oczach UKNF

Ze stanowiska UKNF wynika, iż znaczna część wzorców umów umieszczana jest przez instytucje finansowe na stronach internetowych w taki sposób, że klienci (konsumenci) zmuszeni są zadać sobie wiele trudu w celu ich odnalezienia. Jak już zostało to wspomniane powyżej, takie udostępnienie wzorca umowy w taki sposób budzi pewne zastrzeżenia doktryny. Co więcej, UKNF zwraca uwagę, iż wątpliwości budzi udostępnianie wielu wzorców umów przez instytucje finansowe, w przypadku gdy umowa z klientem zawierana jest wyłącznie na podstawie jednego z tych wzorców. Choć z drugiej strony ubezpieczający może łatwo zidentyfikować odpowiednie OWU po ich sygnaturze.

Warto zwrócić uwagę, iż w przypadku umów ubezpieczenia, udostępnienie ogólnych warunków ubezpieczenia w taki sposób jak opisany powyżej, mogłoby wiązać się z dużym ryzykiem dla zakładu ubezpieczeń gdyby ubezpieczający wykazał, iż zakład ubezpieczeń umieszczając ogólne warunki ubezpieczenia na swojej stronie internetowej, nie udostępnił mu w rzeczywistości wzorca umowy - co jest wymagane przepisami prawa. Nieudostępniony wzorzec umowy - analogicznie jak w przypadku umowy zawartej na piśmie wzorzec niedoręczony - nie wiąże drugiej strony. W konsekwencji, mogłoby dojść do sytuacji w której ubezpieczającego nie wiązałyby np. wyłączenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń zawarte w ogólnych warunkach ubezpieczenia. UKNF zaproponował zatem, aby wzorzec umowy w postaci elektronicznej otwierał się automatycznie w procesie zawierania umowy przez internet. Z punktu widzenia zakładów ubezpieczeń, zaproponowane rozwiązanie wydaje się być odpowiednie i nie powinno wiązać się ze znacznymi utrudnieniami technicznymi.

Żaden przepis prawa nie uzależnia mocy wiążącej wzorca umowy od zapoznania się z jego treścią przez klienta.

Pewne wątpliwości może jednak wzbudzać inna zaproponowana przez UKNF praktyka, polegająca na umożliwieniu klientowi przejścia do kolejnego etapu zawierania umowy dopiero po złożeniu przez niego wyraźnego oświadczenia, iż zapoznał się z wzorcem umowy. Wątpliwość w tym zakresie wynika z faktu, iż żaden przepis prawa nie uzależnia mocy wiążącej wzorca umowy od zapoznania się z jego treścią przez klienta. Nie ma zatem podstawy prawnej do żądania od konsumenta takiego oświadczenia - tym bardziej, iż po stronie klienta również brak jest obowiązku do zapoznania się z takim wzorcem. Z tego względu wydaje się, iż z uwagi na ciążący na zakładzie ubezpieczeń obowiązek dowodowy w zakresie udostępnienia ogólnych warunków ubezpieczenia, wystarczające powinno być potwierdzenie przez klienta faktu udostępnienia mu ogólnych warunków ubezpieczenia.

Zmiana ogólnych warunków ubezpieczenia w postaci elektronicznej

Warunkiem skuteczności zmiany wzorca umowy obowiązującego w stosunku umownym o charakterze ciągłym jest doręczenie zmienionego wzorca umowy lub jego udostępnienie - jeżeli ma on postać elektroniczną. UKNF w swoim stanowisku zwrócił uwagę na nieprawidłowości w tym zakresie, jak również na brak prezentacji przez instytucje finansowe dokonanych we wzorcach zmian. UKNF wyraził swoje wątpliwości co do praktyki przesyłania nowego wzorca umowy konsumentom, bez wyszczególnienia dokonanych w nim zmian. W przypadku zmiany wzorca umowy UKNF przypomniał również, iż ważne jest wyznaczenie odpowiedniego czasu konsumentowi do zapoznania się z dokonanymi zmianami w treści wzorca umowy. Niemniej, stanowisko UKNF nie rozstrzyga jednoznacznie, jaki czas należy uznać za odpowiedni.

Warto jednak zwrócić uwagę, iż ze względu na szczególny charakter umowy ubezpieczenia zasady dokonywania zmian w ogólnych warunkach ubezpieczenia zostały uregulowane przez ustawodawcę w sposób bardziej restrykcyjny, niż w przypadku innych umów. Ubezpieczyciel jest bowiem zobowiązany do przedstawienia ubezpieczającemu w formie pisemnej różnicy pomiędzy treścią nowych a dotychczasowych ogólnych warunków ubezpieczenia znajdujących zastosowanie do danej umowy. Niedochowanie tego wymogu uniemożliwia ubezpieczycielowi powoływanie się na zmiany niekorzystne dla ubezpieczającego. Wydaje się zatem, że zastrzeżenia UKNF dotyczące niewskazywania konsumentom na dokonane zmiany we wzorcu umownym nie są kierowane do zakładów ubezpieczeń. Brak takiego wskazania zmian ma bowiem wyraźne konsekwencje ustawowe, czego niewątpliwie zakłady ubezpieczeń są świadome.

UKNF wyraził swoje wątpliwości co do praktyki przesyłania nowego wzorca umowy konsumentom, bez wyszczególnienia dokonanych w nim zmian.

Na marginesie warto przypomnieć, iż ustawodawca przewidział formę pisemną do poinformowania ubezpieczającego o dokonanych zmianach w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Należy zatem uznać, iż zmiana ogólnych warunków ubezpieczenia w postaci elektronicznej również wymaga formy pisemnej aby ubezpieczyciel mógł powoływać się na zmiany niekorzystne dla ubezpieczającego.

Przyszłość ubezpieczeń zawieranych przez internet

Umowy ubezpieczenia zwierane z wykorzystaniem komunikacji elektronicznej będą rozwijały się coraz dynamiczniej. Rozwój tego kanału dystrybucji umów ubezpieczenia będzie przyciągał coraz większą uwagę regulatorów w zakresie ochrony praw konsumentów. Stanowisko UKNF jest zatem sygnałem, na jakie kwestie zakłady ubezpieczeń powinny zwrócić w najbliższej przyszłości szczególną uwagę. Niemniej, z uwagi na fakt, iż adresatem zastrzeżeń zawartych w stanowisku UKNF nie są wyłącznie zakłady ubezpieczeń, należy je czytać z uwzględnieniem istotnych różnic występujących w przypadku umów ubezpieczenia. Należy również pamiętać, iż szczegółowe regulacje w zakresie zawierania umów przez internet zawarte są nie tylko w przepisach Kodeksu cywilnego (których dotyczy stanowisko UKNF) ale również w ustawie o działalności ubezpieczeniowej (w zakresie sporządzania dokumentacji ubezpieczeniowej w formie elektronicznej i zasad jej przechowywania) oraz w ustawie o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (odnośnie zawierania umów na odległość).

Paweł Stykowski, radca prawny

Michał Przywara, aplikant radcowski

CMS Cameron McKenna

 

Archiwum: Prawo na weekend

 

Zobacz firmy: CMS Cameron McKenna, KNF

 

Komentuj Prześlij  Drukuj

Artykuł: <<< 2011-10-28 >>>

 

 

 

Profesjonalnie o ubezpieczeniach..

Miesięcznik Ubezpieczeniowy

 

 
 Strona przygotowana przez Ogma Sp. z o.o.